Eski İstanbul Orta Güler’le yaşıyor
Seher Alp
5 min read
Artık herkes birebir. Beşerler çok renksiz, renksizleştiler güzelce. Evvelce mahalle diye bir şey vardı, meydanda manav vardı, nalbant vardı, ayakkabılarımızı tamir eden beşerler vardı. Beşerler muhabbet ederlerdi sokaklarda oturup… İnsanların bir ortada olma vakitleri azaldı. Artık sokaklarda araba parkından öbür bir şey yok. Artık doğal hayat kaboldu. Her taraf maden duvar. Herkes maden kutuların içinde. Hava yok. Sonlar alışıyor. Çocuklar ona nazaran doğuyor. Yalnızca insanları değil, hayvanları da yok ettik… Bu kelamlar dünyaca ünlü fotoğrafçımız Orta Güler’e ilişkin. Bundan dört yıl evvel ortamızdan ayrılan Orta Güler 90 yıllık hayatı boyunca elinden fotoğraf makinesini hiç düşürmedi ve bize kaybolan İstanbul’un sokaklarını anı olarak çektiği karelerde bıraktı.
İstanbul’u pek çoğumuz onun çektiği karelerle yine sevdik, onunla sevdiğimiz sokaklardaki samimi dünyayı ararken ise tıpkı hayal kırıklıklarını yaşadık. Geçtiğimz hafta sonu Beyoğlu Kültür Yolu Şenliği kapsamında, dünyaca ünlü 22 fotoğraf sanatkarı tarafından çekilen Güler’in 48 portresinin yer aldığı “Dostlarının Gözünden Orta Güler Portre Sergisi” fotoğraf meraklılarıyla buluştu. Bu kere karşımızda ustanın fotoğrafları diğel şahsen kendisi vardı.İstanbul’da 16 Ağustos 1928’de doğan sanatkarın asıl ismi Mıgırdıç Orta Derderyan. Ailesi Güler soyadını aldı. Çocukluğunu Beyoğlu’nda geçiren Güler, birinci eğitimini konutta bakıcı ve dadılar nezaretinde aldı. Orta Güler daha sonra sırasıyla Mıhitaryan Manastır Mektebi (Pangaltı Lisesi), Galatasaray Lisesi, Getronagan Ermeni Lisesi’nde eğitim gördü.
İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi bünyesinde açılan Türkiye’nin alanındaki birinci kurumu olan Gazetecilik Enstitüsü’ne kaydını yaptıran Güler, tıpkı vakitte çalıştığı için derslere tam manasıyla devam edemedi. Okul yıllarında hikayeler yazmaya başlayan Orta Güler, babasının müşterilerinden İhsan İpekçi’nin sahibi olduğu İpek Sinema Şirketi’ne gidip gelmeye başladı ve sinemacılığın her kısmında çalışma fırsatı buldu. Teknik hususlara meraklı olması nedeniyle de sinema makinisti ehliyeti de aldı. Tıpkı periyotta Muhsin Ertuğrul’un açtığı tiyatro kurslarına devam eden Güler’in öncelikli emeli aktör olmak değil, sahne gerisinde yer almak oldu.
BABA YADİGARI FOTOĞRAF MAKİNESİ
Babasının 1940’da aldığı birinci fotoğraf makinesi ile birlikte fotoğrafa ve gazeteciliğe olan düşkünlüğünün farkına varan Orta Güler, “Jamanak Gazetesi” başta olmak üzere birçok Ermeni gazetesinde çalıştı. Gerçek manada muhabirlik tecrübesini ise 1950’de devrin önde gelen gazetelerinden Yeni İstanbul’da yaşadı. Askerliğini yaptıktan sonra bir müddet “Hürriyet Gazetesi”nde de muhabir olarak çalışan Güler, daha sonra yayın hayatına yeni başlayan “Hayat Dergisi”ne geçti ve kısa mühlet sonra mecmuanın fotoğraf şefliği vazifesini üstlendi. Birebir yıl Amerikan Medya Fotoğrafçıları Derneği’ne tek Türk üye olarak kabul edildi.
PİCASSO İLE BULUŞTU
Ara Güler, 1962’de Almanya’da çok az fotoğrafçıya verilen “Master of Leica” unvanını kazandı. Usta foto muhabirinin 1960 ihtilali ve akabinde 1964’te yapılan Kıbrıs Harekatı nedeniyle çektiği fotoğraflar üyesi olduğu memleketler arası mecmua ve ajanslar aracılığı ile bütün dünyaya servis edildi. 1970’li yıllar Orta Güler’in tanınırlığının arttığı periyot oldu. Güler’in bir yandan ülke içinde ve dışında röportajlar yaparken, öbür yandan çeşitli ortamlarda fotoğrafları kullanıldı. 1971’de Lord Kinross’un “Hagia-Sophia” (Ayasofya) kitabının fotoğraflarını çeken Güler, yeniden Skira Yayınevi’nce Picasso’nun 90. yaş günü için yayımlanan “Picasso Metamorphose et unite” isimli kitap için Picasso’nun foto-röportajını yaptı. Dünyayı gezerek foto röportajlar yapan ve bunları Magnum Ajansı ile dünyaya duyuran Orta Güler, Yaşar Kemal, Aziz Nesin, Kemal Tahir, Orhan Kemal, İsmet İnönü, Winston Churchill, Indira Gandi, John Berger, Bertrand Russel, Bill Brandt, Alfred Hitchcock, Ansel Adams, Imogen Cunningham, Salvador Kolu, Picasso üzere birçok ünlü kişi ile röportajlar yaptı ve fotoğraflarını çekti. Usta foto muhabirinin yapıtları, yurt içi ve yurt dışında birçok koleksiyon ve müzede sergileniyor.
YURT DIŞINDA YAPITLARI VAR
Ara Güler’in fotoğrafları Paris Ulusal Kitaplık’ta, ABD’de Rochester Georg Eastman Müzesi’nde, Nebraska Üniversitesi Sheldon Koleksiyonu’nda bulunuyor. Güler’in fotoğrafları Köln Mueseum Ludwing’de Das Imaginare Photo Museum’da sergileniyor. Arşivinde 2 milyonu aşkın fotoğraf bulunan Orta Güler’in mükafatları ortasında Cumhurbaşkanlığı Kültür Sanat Büyük Mükafatı ile Kültür ve Turizm Bakanlığı Kültür ve Sanat Büyük Mükafatı de bulunuyor.
Dili fotoğraftı
Dostlarının Gözünden Orta Güler Portre Sergisi’nde yapıtı yer alan foto muhabiri, belgesel imalcisi ve gazeteci Coşkun Aral, Güler’in lokal pahaları ulusala, ulusal pahaları uluslararasına ve oradan evrensele taşıyan bir foto muhabiri, gazeteci, fotoğraf sanatkarı ve bilge adam olduğunu söyledi. Orta Güler’in yaşadığı coğrafyanın dünyanın bir modülü olduğuna inanarak bunun için uğraş ettiğini aktaran Aral, “Burada da lisanı fotoğraftı. Kendisi bu üniversal lisanı ‘fotoğrafçayı’ fotoğraf makinesiyle tanıştığı günden itibaren kendi topraklarında, yakın coğrafyalarda, savaşların olduğu yerlerde, insanların gerçek manasıyla yaşadığı her yerde dillendirdi. İstanbul’un gözüydü zira İstanbul’u onun vasıtasıyla tanıdık. Türkiye’nin en kıymetli araştırmacılarını, bilgi insanlarını, kültür insanlarını, sanatkarlarını onun objektifinden gördük” sözlerini kullandı. Açılış konuşmalarının akabinde Coşkun Aral ve Nebil Özgentürk’ün Orta Güler ile tanışma öykülerini ve anılarını anlattığı bir söyleşi gerçekleştirildi. Daha sonra Coşkun Aral ve Fatih Aslan tarafından hazırlanan ve Orta Güler’in hayatını husus alan “Bu Dünya Bu türlü Dünya” isimli belgesel sinema gösterildi. Orta Güler’in hayatını ve işlerini husus alan “Ara” isimli kitabın da iştirakçilere ikram edildiği gece, Lusavoriç Korosu’nun konseriyle sona erdi.
